» Αρχιμ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου (Από το 1970 έως 23-5-2006)
Εκδόσεις Ορθοδ. Κυψέλη

«Γενικά για τις αιρέσεις. Δεν είναι τα καλά λόγια ή έργα εκείνα που σώζουν· τότε γιατί οι τόσοι Ομολογηταί και Μάρτυρες; Γιατί τότε να μη ρίξω και μια φούχτα λιβάνι στο άγαλμα του Διός ή του Καίσαρος, αφού τα πράγματα δεν έχουν και πολλή σημασία; Αλλά έχουν πολλή σημασία. Γι’ αυτό, αγαπητοί μου, μη λέμε ότι όλοι καλά πράγματα λένε.

Η αίρεσις, όπως λέγει ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος, είναι η βοτάνη του Διαβόλου! Και προφανώς το λέγει αυτό επειδή εμπνέεται από την παραβολή των ζιζανίων. Μη λοιπόν πηγαίνουμε να βόσκουμε τη βοτάνη του Διαβόλου που είναι η αίρεσις…
Τι είναι η αίρεσις; Αίρεσις είναι η λογική ερμηνεία του δόγματος, δηλαδή η προσπάθεια του ανθρώπου να κατανοήσει το μυστήριον του Θεού. Και όταν προσπαθεί ο άνθρωπος να το κατανοήσει, θέλει να το κατατάξει μέσα εις τα λογικά κατηγορήματα· δηλαδή θέλει να το λογικοποιήσει, κάτι που είναι πέρα από τη λογική. Στην προσπάθεια του όμως να λογικοποιήσει, να κάνει λογικό, εκείνο το οποίον μπαίνει μέσα στα στενά όρια της λογική, κατ’ ανάγκην θα ξεφύγει· και αφού θα ξεφύγει, αυτό είναι αίρεσις. Ώστε λοιπόν αίρεσις πάντοτε είναι η λογικοποίηση του λόγου του Θεού, της αποκαλύψεως, επειδή πάντα, επαναλαμβάνω, η αποκάλυψις είναι υπέρ λόγον, είναι πιο πάνω από τη λογική…
Ποιος γεννά την αίρεση; Δύο πράγματα: ο Διάβολος κι ο εγωισμός του ανθρώπου. Ο Διάβολος είναι ο σπορεύς των ζιζανίων! Είναι η μέθοδος του, η μέθοδος της νοθείας, της αποκλίσεως από την αλήθειαν, δηλαδή την αίρεση.
Ο Διάβολος δεν αρνείται, αλλά τροποποιεί. Αυτή είναι η μέθοδος του η συστηματική, που σε κάθε εποχή θα πάρει λεπτές αποχρώσεις· ωστόσο όμως βασικά πάντα θα μένει η ίδια μέθοδος, από την εποχή του Σταυρού και της Αναστάσεως μέχρι και σήμερα. Αυτή η μέθοδος της νοθείας είναι ο καρπός αυτού του διαβολικού φθόνου και της διαβολικής κακίας.
Ο ανθρώπινος εγωισμός ομοίως γεννά την αίρεση. Και γεννάται η αίρεση είτε υπό τη μορφή της υπερηφάνειας, εκ μέρους του ανθρώπου, είτε υπό τη μορφή της εμμονής εις τον διεφθαρμένον βίον . Τόσο την υπερηφάνεια όσο και τον διεφθαρμένον βίον, ο Διάβολος τα εκμεταλλεύεται, τα καθιστά όργανα εις τα χέρια του, και έτσι, έχοντας όργανα τους διεφθαρμένους και τους υπερήφανους ανθρώπους, διαδίδει μίαν αίρεση του. Δύο πράγματα γέννησαν την αίρεση: Η άγνοια και ο εγωισμό. Δύο πράγματα δαιμονίζουν τον άνθρωπο: η απιστία και η αμαρτία.
Ο διεφθαρμένος βίος αιτία αιρέσεως. Δια την περίπτωση του διεφθαρμένου βίου, λέγει ο Κύριος: «Εάν τις θέλει το θέλημα αυτού ποιείν, δηλαδή του Θεού, γνώσεται περί της διδαχής, πότερον εκ του Θεού εστίν ή εγώ απ’ εμαυτού λαλώ» (Ιωανν. 7,17). Εάν, λέγει κάποιος θέλει να κάνει το θέλημα του Θεού, να τηρήσει το θέλημα του Θεού, να αποφύγει την αμαρτία και να τηρήσει όλες τις εντολές του Θεού, τότε – προσέξτε παρακαλώ να δείτε θαυμάσιον κριτήριο που θέτει ο Κύριος, κριτήριον διακρίσεως- τότε αυτομάτως θα παραδεχτεί ότι ο Ιησούς Χριστός είναι αληθινός, δηλαδή Θεάνθρωπος, και τότε βεβαίως δεν κινδυνεύει να πέσει σε καμία απόκλιση, σε καμία αίρεση. Πότε; Όταν θα τηρήσει απολύτως το θέλημα του Θεού, συνεπώς όταν είναι ο αγνός και καθαρός άνθρωπος. Δεν έχει λόγους αποκλίσεως, αγαπητοί μου, ο αγνός και καθαρός άνθρωπος· μόνον ο διεφθαρμένος άνθρωπος έχει λόγους να τροποποιήσει τα δόγματα…
Ο διεφθαρμένος άνθρωπος εισάγει αίρεσιν· Και σου λέγει: «Και ποιος τα είδε αυτά… και ποιος τα ξέρει… Δεν βαριέσαι… Μπα! Γιατί; Ο Θεός πρέπει να είναι πολύ αγαθός· τόσο, που δεν θα πρέπει να υπάρχει Κόλαση», και άλλα πολλά. Τα βγάζει με το μυαλό του. Όλα αυτά τα υπαγορεύει, όπως σας είπα, ο διεφθαρμένος βίος.
Η υπερηφάνεια αιτία αιρέσεως. Αλλά και για την υπερηφάνεια, λέγει ο απόστολος Παύλος προς τον Τίτον: «Αιρετικόν άνθρωπον μετά μίαν και δευτέραν νουθεσίαν, παραιτού, ειδώς ότι εξέστραπται ο τοιούτος και αμαρτάνει ως αυτοκατάκριτος» (Τιτ.3, 10-11). Όταν λέγει ο Απόστολος στην επιστολή του προς τον Τίτον «Θα πεις μία φορά, δυο φορές σ’ έναν αιρετικό να αφήσει την αίρεση του. Μην επιμείνεις περισσότερο· αυτός ο άνθρωπος έχει διαστραφεί». Τι εννοεί; πού είναι τώρα το θέμα; Είναι στην ψυχήν· είναι η υπερηφάνεια. Και όταν λέγει ο απόστολος Παύλος μία και δύο φορές, όχι παραπάνω, εννοεί ότι η υπερηφάνεια, εάν δεν είναι αθεράπευτον πάθος, τουλάχιστον είναι δυσθεράπευτον πάθος. Και η υπερηφάνεια των ανθρώπων πολλάκις δημιουργεί την αίρεση… Και γενικά ο άνθρωπος ο υπερήφανος θέλει να μένει σ’ εκείνο που καταλαβαίνει και όχι σ’ εκείνο το οποίον λέγει ο λόγος του Θεού.
Η αίρεσις διακρίνεται σε τρεις τομείς. Η πρώτη μορφή είναι η δογματική· όταν δηλαδή η απόκλιση, η αίρεση αναφέρεται εις το δόγμα, εις την αποκεκαλυμμένην αλήθειαν, η οποία είναι υπέρ νουν. Αναφέρεται σε ό,τι βεβαίως ο Θεός αποκαλύπτει· πρωτίστως και κυρίως όμως, κυριότατα θα έλεγα, αναφέρεται εις το δόγμα της Αγίας Τριάδος και εις το δόγμα το Χριστολογικόν, δηλαδή εις ό,τι αναφέρεται εις τον Χριστόν· αλλά και γενικά σε κάθε δόγμα που η Αγία Γραφή, ο λόγος του Θεού μας αποκαλύπτει.
Δεύτερον· είναι ο τομεύς της ηθικής. Εις αυτόν τον τομέα ανήκουν αποκλίσεις ως προς τον ηθικόν νόμο του Ευαγγελίου. Όταν, επί παραδείγματι, λέγει ο λόγος του Θεού «ου κλέψεις» και λέγει ο άνθρωπος στον εαυτόν του, «Δούλεψε να φας και κλέψε να ‘χεις», αυτό είναι αίρεση. Όταν λέγει ο λόγος του Θεού «ου πορνεύσεις», και λέγουν οι άνθρωποι. «Ω, ο άνθρωπος είναι πλασμένος να ζει γενετήσια εκτός και εντός γάμου», αυτό είναι αίρεσις. Εκείνοι οι οποίοι υποστηρίζουν δηλαδή γενετήσιους σχέσεις προ του γάμου είναι αιρετικοί ως προς τον ηθικόν τομέα του Ευαγγελίου.
Και τρίτον· είναι ο κοινωνικός τομέας. Εις αυτόν τον τομέα, του κοινωνικού, ανήκουν οι κοινωνικές αντιλήψεις των διαφόρων κοινωνιολογικών συστημάτων περί κατανομής και απολαύσεως των υλικών αγαθών. Όταν, επί παραδείγματι, ισχυρίζονται οι άνθρωποι και λέγουν «Ο παράδεισος είναι εδώ στη γη, με την υλιστική μορφή· τι θα φας, τι θα πιης, τι θα απολαύσεις», αυτό είναι αίρεση εις τον κοινωνικόν τομέα.
Μην ξεχνάμε δε ότι η Βασιλεία του Θεού είναι πόσις και βρώσις (βλ.Ρωμ.14,17) και ότι όλα τα κοινωνικά συστήματα κατά κανόνα, ως επίγεια συστήματα, δεν αποβλέπουν παρά στο πως να βελτιώσουν τη ζωή των ανθρώπων· και συνεπώς, είτε το αντιλαμβάνονται είτε όχι, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, θέλουν να μεταφέρουν τον παράδεισον επί της γης…
Η Ουνία. Αλλά έχουμε όμως και κάποιες ομάδες αιρετικών, όπως είναι η Ουνία των Ρωμαιοκαθολικών. Ουνία θα πει ενωτικότης. Είναι λατινική λέξη και σημαίνει την προσπάθεια αυτών να δημιουργήσουν προσέλκυση των Ορθοδόξων εις τους Ρωμαιοκαθολικούς, αφού αυτοί καθ’ όλα θα φαίνονται Ορθόδοξοι. Επί παραδείγματι: Οι ιερείς τους φορούν ράσα όπως και εμείς. Έχουν τυπικόν εις την Εκκλησία όπως και εμείς, τις Κυριακές και τις καθημερινές. Έχουνε τα βιβλία της Εκκλησίας τα γνωστά: το Τριώδιο, την Παρακλητική, το Πεντηκοστάριο, το Ωρολόγιο… Όλα κανονικά. Τις Κυριακές, με τις ευαγγελικές περικοπές, όπως τις έχουμε κι εμείς. Ο Όρθρος, ο Εσπερινός, ξέρω ‘γω, όλα αυτά, η Λειτουργία κανονική, του ιερού Χρυσοστόμου, σε ναούς βυζαντινούς… Όλα κανονικά. Σ’ ένα σημείο μόνο διαφέρουν: Μνημονεύουν τον παπά! Μόνο σ’ ένα σημείο.
Η μέθοδος του δούρειου ίππου. Μπαίνεις κι εσύ μέσα στην Εκκλησία τους. Βλέπεις ο παπάς με τα άμφια του κανονικά. Βλέπεις ο βυζαντινός ναός ωραίος. Βλέπεις τα ψαλτήρια εκεί πέρα με τους ψάλτες, βυζαντινός χορός, ωραίος,… όλο το Τυπικό της Εκκλησίας. Ακούς το προβλεπόμενο ευαγγέλιο, που είναι στο ημερολόγιον της Αποστολικής Διακονίας επί παραδείγματι, ότι σήμερα είναι του Παραλύτου το ευαγγέλιον. Και λες: «Αυτοί είναι Ορθόδοξοι». Δεν υπάρχει πουθενά καμία διαφορά, πλην της μνημονεύσεως του παπά. Και λέμε τώρα: Εδώ περί τίνος πρόκειται; Πρόκειται περί δούρειου ίππου!
Είναι αυτή η μεγάλη πληγή. Αιώνες, παρακαλώ! Αιώνες δρα η Ουνία! Η Ουνία από τον καιρό που έγινε το σχίσμα! Περίπου οκτώ αιώνες δρα η Ουνία εις βάρος της Ανατολής εκ μέρους των Ρωμαιοκαθολικών! Έχουμε όμως και κάποιες ομάδες Προτεσταντών, που και αυτές δρουν κατά τον τρόπον της Ουνίας των Ρωμαιοκαθολικών, ως δούρειος ίππος και αυτοί. Τα πάντα αποδέχονται! Και τον επίσκοπον και τον πρεσβύτερον και τη θεία Κοινωνία και τον Εκκλησιασμό και τα πάντα!… αλλά είναι δούρειος ίππος.

_________________

«Σταυρός, ο φύλαξ πάσης της οικουμένης.
Σταυρός, η ωραιότης της Εκκλησίας.
Σταυρός, βασιλέων το κραταίωμα.
Σταυρός, πιστών το στήριγμα.
Σταυρός, αγγέλων η δόξα
και των δαιμόνων
το τραύμα»