Πατρίδα του ἡ Κωνσταντινούπολη (γεννήθηκε ἐκεῖ τὸ 758). Οἱ γονεῖς του Θεόδωρος καὶ Εὐδοκία ἀνῆκαν στὴν ἐπίσημη καὶ εὐγενικὴ κοινωνικὴ τάξη. Ἰδιαίτερα ὁ πατέρας του διακρινόταν γιὰ τὴν εἰλικρινὴ ἀφοσίωσή του στὴν Ὀρθοδοξία. Γι᾿ αὐτὸ καὶ πέθανε ἐξόριστος στὴ Νίκαια ἀπὸ τὸν εἰκονομάχο αὐτοκράτορα Κωνσταντῖνο Κοπρώνυμο. Στὰ χνάρια τοῦ πατέρα του βάδισε καὶ ὁ Νικηφόρος, ὁ ὁποῖος ἀπέκτησε μεγάλη εὐσέβεια καὶ ἀνάλογη ὀρθόδοξη παιδεία. Γιὰ ἀρκετὸ χρόνο ἔκανε ἀρχιγραμματέας στὰ ἀνάκτορα, ἀλλὰ ἔπειτα ἀποσύρθηκε σὲ ἕνα κτῆμα του, κοντὰ στὸ Βόσπορο, ὅπου ἀφοσιώθηκε στὴ μελέτη καὶ τὴν ἄσκηση. Ὅμως, ὁ βασιλιὰς Νικηφόρος τὸν ὑποχρέωσε νὰ ἀναλάβει τὴν διεύθυνση τοῦ μεγάλου πτωχοκομείου τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Καὶ ἀπὸ τὴν θέση αὐτή, κρίθηκε κατάλληλος γιὰ Πατριάρχης. Ἀφοῦ σύντομα πέρασε ὅλους τοὺς Ἱερατικοὺς βαθμούς, τὴν Κυριακή του Πάσχα (806 μ.Χ.) ἀνέβηκε στὸν Πατριαρχικὸ θρόνο. Ἀλλὰ ἀπὸ δῶ ἄρχισε καὶ ὁ Γολγοθὰς τοῦ Νικηφόρου. Ἔδωσε σκληροὺς ἀγῶνες γιὰ τὴν διατήρηση τῆς τιμητικῆς προσκύνησης τῶν εἰκόνων μὲ τὴν ἀλλοπρόσαλλη βασιλικὴ ἡγεσία. Ὑπέστη πολλὲς ταλαιπωρίες καὶ διωγμούς. Ἐννιὰ χρόνια ἔκανε στὴν Πατριαρχία καὶ δεκατρία στὴν ἐξορία. Τελικά, πολὺ ταλαιπωρημένος, στὶς 2 Ἰουνίου τοῦ 822 παρέδωσε τὸ πνεῦμα του στὸ Θεό, ἀμετακίνητος στὶς πεποιθήσεις του, ὅπως προστάζει τὸ ἅγιο Θέλημά Του: «Ἑδραῖοι γίνεσθε, ἀμετακίνητοι». Δηλαδή, γίνεσθε στερεοὶ καὶ ἀμετακίνητοι στὴν πίστη σας.

_________________

«Σταυρός, ο φύλαξ πάσης της οικουμένης.
Σταυρός, η ωραιότης της Εκκλησίας.
Σταυρός, βασιλέων το κραταίωμα.
Σταυρός, πιστών το στήριγμα.
Σταυρός, αγγέλων η δόξα
και των δαιμόνων
το τραύμα»