Πολλά οφείλει η Εκκλησία στα Μοναστήρια και στους μοναχούς και μαζί με τ’ άλλα, ότι τα Μοναστήρια στην εποχή της ακμής των υπήρξαν τα κέντρα των γραμμάτων και των τεχνών.
Από τα Μοναστήρια βγήκαν οι μεγάλοι θεολόγοι, οι διδάσκαλοι, οι ποιηταί και υμνογράφοι.
Η Λαύρα του αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα, η Μονή του Στουδίου στην Κωνσταντινούπολη, η Μονή του όρους Σινά, η μοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους μεταγενέστερα, κι άλλες ονομαστές και ιστορικές Μονές, υπήρξαν κέντρα της Ορθοδοξίας και ορμητήρια μεγάλων αγίων και σοφών μοναχών.
Ένας τέτοιος είναι ο άγιος Κοσμάς, Επίσκοπος Μαϊουμά, του οποίου η Εκκλησία σήμερα γιορτάζει την μνήμη.
Ο άγιος Κοσμάς είναι θετός αδελφός του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού.
Μεγάλωσαν και μορφώθηκαν μαζί στο ίδιο σπίτι οι δύο Άγιοι, εμόνασαν στο ίδιο μοναστήρι, στη Λαύρα του αγίου Σάββα, κι είναι κι οι δύο από τους μεγάλους υμνογράφους και μελωδούς της Εκκλησίας.
Ο Όσιος Κοσμάς ο Μελωδός (ή ποιητής), επίσκοπος Μαϊουμά, ήταν από τους κορυφαίους ποιητές της Εκκλησίας μας.
Ο όσιος Κοσμάς, έμεινε από πολύ νέος ορφανός και υιοθετήθηκε από τον πατέρα του αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού τον Σέργιο, πού ήταν υπουργός των οικονομικών του χαλίφη των Αράβων. Και επειδή είχε πολλή δόξα και πλούτο, πήρε στο σπίτι του ένα πολυμαθή διδάσκαλο, τον Ιερομόναχο Κοσμά, πού καταγόταν από τη Σικελία της Ιταλίας.
Σ’ αυτόν λοιπόν παρέδωσε τον φυσικό γιο του Ιωάννη και τον υιοθετημένο Κοσμά, για να τους μάθει όσο γίνεται καλύτερα τη θεία και ανθρώπινη σοφία.
Πράγματι τα δύο παιδιά έμαθαν πολλά από τον άξιο διδάσκαλο τους, όπως θεολογία, φιλολογία, μαθηματικά, φιλοσοφία και ρητορική.
Επίσης, ιδιαίτερα τους δίδαξε τη μουσική τέχνη, επειδή διέκρινε ότι οι δύο μαθητές του ήταν προικισμένοι με το μουσικό και Ιερό ποιητικό τάλαντο.
Αργότερα ό Ιωάννης και ό Κοσμάς πήγαν στην Ιερουσαλήμ, και έγιναν μοναχοί στη Μονή του αγίου Σάββα.
Κατόπιν ο μεν Ιωάννης έγινε πρεσβύτερος, o δε Κοσμάς, μετά από πολλές πιέσεις από τη Σύνοδο των Ιεροσολύμων, έγινε Επίσκοπος Μαϊουμά, πόλη παραθαλάσσια της Παλαιστίνης που αρχαιότερα ονομαζόταν Aνθηδών.
Διεξήγαγε με πολλή επιμέλεια και ευσυνειδησία τα ποιμαντορικά του καθήκοντα και ποτέ δεν ξεχνούσε να ασχολείται με την εκκλησιαστική ποίηση.
Έργα του είναι θαυμάσιοι ύμνοι και διάφοροι κανόνες, που διακρίνονται μέσα στις γιορτές των Χριστουγέννων, Θεοφανίων, Βαΐων, Πεντηκοστής, Κοιμ. Θεοτόκου και αλλού.
Έτσι θεάρεστα πολιτευόμενος, πέθανε ειρηνικά σε βαθιά γεράματα.
Απολυτίκιον.
Ήχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε.
Ουράνιον άμιλλαν, διατυπών εν σαρκί, επίγειον αίνεσιν, τω εν υψίστοις θεώ, πανσόφως συνήρμοσας· συ γαρ ώσπερ κιθάρα, της ευσήμου σοφίας, ήνεσας υψηγόρως, του Σωτήρος την δόξαν. Διό σε Κοσμά θεηγόρε, ύμνοις γεραίρομεν.
Κοντάκιον.
Ήχος πλ. δ΄. Τη υπερμάχω.
Κεκοσμημένος αρεταίς Κοσμά θεόπνευστε της Εκκλησίας του Χριστού κόσμος γεγένησαι και τοις άσμασιν εκόσμησας ταύτην μάκαρ. Αλλά πρέσβευε προς Κύριον του ρύεσθαι εκ παντοίων μηχανών του πολεμήτορος τους σοι κράζοντας, χαίροις Πάτερ τρισόλβιε.
Μεγαλυνάριον.
Χαίροις ο κοσμήτωρ των εορτών, ο ενθέως άσας, ώσπερ άλλος νέος Δαβίδ, εν τη Εκκλησία, Κοσμά τη των Οσίων, Χριστού τα μεγαλεία, του σε δοξάσαντος.