Τοῦ πρωτοπρ. π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνοῦ, Ὁμοτ. Καθηγητοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν


Υπό τον ὃρο Εὐρώπη ἐννοεῖται στό κείμενο αὐτό ἡ γνωστή στήν ἱστορία μας Δύση1, μέ ὃλο τό ἀρνητικό ἐννοιολογικό φορτίο της, πού μορφώθηκε μετά τό σχίσμα (1054), καί κυρίως μετά τήν πλήρη ἀποκάλυψη τῶν διαθέσεών της ἀπέναντι στήν Ρωμαίικη/Ἑλληνορθόδοξη Ἀνατολή, το 1204.Ἡ στάση τῆς Εὐρώπης ἀπέναντι στην Ὀρθοδοξία και τον Ἑλληνισμό ὂχι μόνο δέν ἂλλαξε ἒκτοτε, ἀλλά ἀντίθετα, συνεχῶς ἀνανεούμενη καί ἀναπροσαρμοζόμενη, συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Γιά τήν μετασχισματική Εὐρώπη ἡ Ὀρθοδοξία καί ὁ συνυφασμένος μαζί της Ἑλληνισμός εἶναι μόνιμη πρόκληση καί ἐπιθετικός στόχος. ὉΠατροκοσμᾶς γνώρισε καλά την Εὐρώπη μέσα ἀπό διάφορους διαύλους. Τήν γνώρισε ἀναμφισβήτητα μέσα ἀπό τίς σπουδές του καί τά πατερικά διαβάσματά του. Τήν ἒζησε ὃμως καί στήν πράξη, ὃταν ἡ Φραγκιά, μαζί μέ τους ἐδῶ ἐγκαθέτους της, τό ἑπτανησιακό ἀρχοντολόϊ, τοῦ ἀπαγόρευαν νά κηρύξει την Ὀρθοδοξία στα Ἑπτάνησα και τον ἒδιωχναν ἀπ΄ τά ὃριάτους2. Τήνἒβλεπε ἀκόμη, στό φῶς τῆς θεϊκῆς Χάρης, ὃπως φαίνεται στίς προφητεῖες του3, πού σέ μεγάλο μέρος τους φωτίζουν τή σχέση τοῦ Ἑλληνισμοῦ μέ τήν Εὐρώπη. Ἡ κηρυκτική δράση τοῦ Πατροκοσμᾶ τοποθετεῖται σε μια περίοδο δουλικῆς στροφῆς τῆς Λογιοσύνης μας προς την «πεφωτισμένη Εὐρώπη», με κορυφαῖο ἐκπρόσωπό της τον Ἀδαμάντιο Κοραῆ4.Τό «κινδυνευόμενον και προκείμενον» στην κίνηση αὐτή ἦταν ἡρωμαίικη παράδοση και ἡ ταυτότητα τοῦ Γένους, λόγω τῆς μετακενωτικῆς ὑστερίας, πού πραγματωνόταν ὡς μονοδρομική μεταφορά αὐτούσιων, κατά κανόνα, μεγεθῶν τοῦ εὐρωπαϊκοῦ χώρου στήν καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολή, μέ παράλληλη ὑποτίμηση τῆς ἐθνικῆς της ταυτότητας καί τῶν συστατικῶν της. Ἡ ἑλληνικότητα για την διαφωτιστική Εὐρώπη κλεινόταν μόνο στην ἑλληνική ἀρχαιότητα, με παράλληλη ὑποτίμηση τῆς Ὀρθοδοξίας ἢ και πολεμική ἐναντίον της. Αὐτή τήν Εὐρώπη ἀντιμετωπίζει ὁ Πατροκοσμᾶς στο ἐκκλησιαστικό-θρησκευτικό, τό πολιτικό καί τό κοινωνικό ἐπίπεδο.


α) «Ψεύτικη καί κάλπικη πίστη»

Ἡ κρίση τοῦ Πατροκοσμᾶ για τά διάφορα θρησκεύματα, σε σύγκριση με την Ὀρθοδοξία, εἶναι ἀφοριστική καί ἀστασίαστη. «Ὃλες οἱ πίστες –θρησκευτικές δηλαδή διδασκαλίες καί πρακτικές, λέγει, εἶναι ψεύτικες, κάλπικες, ὃλες τοῦ διαβόλου»5. Αὐτό ὃμως σημαίνει, ὃτι στίς «πίστες» αὐτές συγκαταλέγεται καί ὁ ἀποχριστιανοποιημένος φράγκικος χριστιανισμός και ὃλα τά θρησκευτικά κινήματα, πού διαπορθμεύονται στην Χώρα μας ἀπό τήν ἂθεη ἢ αἱρετική Δύση. «Μόνον ἡ πίστις τῶν εὐσεβῶν καί Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν –τῶν ἁγίων δηλαδή και τῶν πνευματικῶν τέκνων τους- εἶναι καλή καί ἁγία» . Διευκρινίζει δέ, μέσα στήν φαινομενική ἀπολυτότητά του: «’Εμεῖς οἱ εὐσεβεῖς καί ὀρθόδοξοι Χριστιανοί τήν Ἁγία Τριάδα πιστεύομεν, δοξάζομεν καί πρσκυνοῦμεν. Αὐτή εἶναι ὁ ἀληθινός Θεός καί ἒξω ἀπό τήν Παναγία Τριάδα ὃσοι λέγονται θεοί εἶναι δαίμονες»6.

Ἡ ἀναφορά αὐτή τοῦ Πατροκοσμᾶ σημαίνει ὃτι ὃλες οἱ «θρησκεῖες» (θρησκεύματα, ὀρθότερα), γνωστές στόν Ἑλληνισμό ἢ ἂγνωστες, μαζί ὃμως καί ὁ φράγκικος Χριστιανισμός7, ἀνήκουν σέ ὃ,τι ὁ Ἁγιος ἀποκαλεῖ «ψεύτικο, κάλπικο» καί τοῦ «διαβόλου». Ἂλλωστε κάθε παραχάραξη τῆς ἀληθινῆς Πίστεως, ἀπό ὃποιον καί ἂν γίνεται, εἶναι «διαβολική». Τήν Παναγία Τριάδα δέχεται ὡς θεμέλιο τῆς ἀληθοῦς Πίστεως8, ἀσφαλῶς ὃμως ὀρθοδόξως πιστευομένη καί λατρευομένη. Κατά τον Ἃγιό μας Ἓλληνας-Ρωμηός ἒξω ἀπό τήν Ὀρθοδοξία δέν εἶναι δυνατόν να νοηθεῖ. Γι’ αὐτό κατηγορηματικά δηλώνει στους Ρωμηούς ἀκροατές του: «Δέν εἲστενε Ἓλληνες, δέν εἲστενε ἀσεβεῖς, αἱρετικοί, ἂθεοι, ἀλλά εἲστενε εὐσεβεῖς ὀρθόδοξοι Χριστιανοί»9. Τά χρησιμοποιούμενα ἐδῶ ἐπίθετα και οἱ χαρακτηρισμοί τῶν ἒξω ἀπό την Ὀρθοδοξία χώρων, καλύπτουν –μποροῦμε νά ποῦμε- καί ὃλες τίς θρησκευτικές ὁμάδες καί σέκτες, πού προέρχονται μέχρι σήμερα ἀπό την «Δύση», τήνΕὐρώπη, πού και τότε και σήμερα εἶναι ἡ Δύση κατ’ ἐξοχήν, μητέρα και τροφοδότρια ὃλου τοῦ λεγομένου «Δυτικοῦ Κόσμου». Ἡ βαθύτερη ἒννοια αὐτῶν τῶν λόγων δίνεται σέ μία θέση του, πού ἒχει σεισμικό, ἀληθινά, χαρακτήρα, ἀλλά λίγο προσέχεται ἀπό την ἒρευνα: «Και διατί δέν ἒφερεν ὁ Θεός ἂλλον βασιλέα, πού ἦταν τόσα ρηγάτα ἐδῶ κοντά να τους το δώσῃ, μόνον ἢφερε τον Τοῦρκον μέσαθε ἀπό την Κόκκινη Μηλιά καί τοῦ τό ἐχάρισε;»10. Ἒχουμ ἐδῶ συσσώρευση ἰδιαίτερα σημαντικῶν βεβαιοτήτων τοῦ Ἁγίου. Τά «ρηγάτα» εἶναι ὁπωσδήποτε δυτικάεὐρωπαϊκά. Ὁ Θεός θά τούς ἒδινε το Βασίλειό μας, το Βυζάντιο/Ρωμανία, το ὁποῖο ὃμως «ἐχάρισε» στόν Ὀθωμανό κατακτητή. Ἂν δεν μιλοῦσε ὁ Προφήτης τοῦ Ἑλληνισμοῦ Πατροκοσμᾶς, εὒκολα θά ἀποδίδαμε τά λόγια αὐτά (ἐχάρισε) σέ ἓνα ἀνθέλληνα, προδότη. Ἡ συνεχόμενη ὃμως με αὐτά ἐξήγησή του φανερώνει το φρόνημα τοῦ Ἁγίου, ἀλλά καί τήν πατερικότητα τοῦ κηρύγματός του: «Ἢξερεν ὁ Θεός, πώς τά ἂλλα ρηγάτα μᾶς βλάπτουν εἰς τήν πίστιν, καί (=ἐνῶ) ὁ Τοῦρκος δέν μᾶς βλάπτει. Ἂσπρα δῶσ’ του και καβαλλίκευσέ τον ἀπό το κεφάλι. Και διά να μη κολασθοῦμεν, το ἒδωσε τοῦ Τούρκου, καί τόν ἒχει ὁ Θεός τόν Τοῦρκον ὡσάν σκύλον να μᾶς φυλάη...»11. Μετά ἀπό αὐτά γίνεται φανερό, ὅτι κίνδυνος καί ἀπειλή γιά τή Ρωμηοσύνη εἶναι καί ἡ «Ἀνατολή» καί ἡ «Δύση», καί ἡ Τουρκιά καί ἡ Φραγκιά. Ἐρωτᾶ μάλιστα: «Ἀξιος ἦτον ὁ Τοῦρκος νά ἒχει βασίλειον; Ἀλλά ὁ Θεός τοῦ τό ἒδωκε (τό δικό μας!) διά τό καλόν μας»12. Ἀπό τήν συνέχεια δε τοῦ λόγου διαπιστώνεται τό πῶς κατάντησε τό Γένος μας ἀνάξιο νά ἒχει τό βασίλειό του. Ὁ ἃγιος δέν ἒδινε μέ αὐτά ἀπάντηση μόνο στούς εὐρωπαΐζοντες ἑνωτικούς κάθε ἐποχῆς, ἀλλά και στους μεταπατερικούς Οἰκουμενιστές μας σήμερα, πού μέσα στίς δυτικόστροφες ἐμμονές τους13 δεν μποροῦν να κατανοήσουν καί ἀποτιμήσουν τά λόγια τοῦ Ἁγίου. Ὁ ἀληθινός κίνδυνος τοῦ Ρωμαίικου δέν προέρχεται ἀπό την ὁποιαδήποτε ἀθεΐα ἢ ἀδιαφορία14, ἀλλά ἀπό την διαστροφή τῆςΠίστεως. Γι’ αὐτό στόν παπικό θεσμό ἒβλεπε τη μεγαλύτερη ἀλλοίωση τοῦ Χριστιανισμοῦ, ὣστε πράγματι νά ἐκπροσωπεῖ ἓνα«χριστιανισμό ἂλλου εἲδους». Δεν θα διστάσει δε να ἀποκαλέσει τον Πάπα «ἀντίχριστο» καί νά λέγει «τόν Πάπαν νά καταρᾶσθε»15, προβλέποντας χαρισματικά τή σημερινή ἀνάδειξη τοῦ Πάπα σέ «πλανητάρχη Νο 2» τῆς Νέας Ἐποχῆς. Δέν ἒχει δέ τόσο σημασία με τι συνδέεται ἡ σχετική «προφητεία», ὃσο ἡ ἀναφορά στόν Πάπα (=παπισμό) ὡς αἰτία κακοῦ16. Γιά τις προτεσταντικές παραφυάδες δεν ὑπάρχει κάποια ρητή μνεία στίς Διδαχές. Ἂλλωστε ὁ Παπισμόςεἶναι ἡ ρίζα ὃλων τῶν μορφῶν τῆς δυτικῆς ἀλλοτρίωσης.


β) Ὁ ἑλληνισμός και ὁ εὐρωπαϊκός ἐπεκτατισμός

Τήν Εὐρώπη δέν βλέπει ὁ Πατροκοσμᾶς μόνο ὡς χῶρο ἐκκλησιολογικῆς καί θεολογικῆς ἀποστασίας, ἀλλά καί ὡς αἰτία καί πηγή κακῶν για τό ὑπόδουλο Γένος. Ἢδη ἡ παραπάνω διάκρισή του ἀνάμεσα στον Τοῦρκο καί τά δυτικά «ἒθνη», τά δύο δηλαδή κατέναντι τοῦ Γένους, ἒχει ὂχι μόνο θρησκευτικοπνευματική, ἀλλά καί πολιτική σημασία. Ἒβλεπε τόν ἐγκρυπτόμενο κίνδυνο στα εὐρωπαϊκά βασίλεια, πού συνδεδεμένα μέ τήν αἱρετική πλάνη, ἰδιαίτερα τήν παπική, ἀπειλοῦσαν τήν ψυχή, τόν «κυρίως ἂνθρωπον», κατά την πατερική διδασκαλία. Δεν ὑπάρχει δε κατ’ αὐτόν πολυτιμότερο γιά τον ἂνθρωπο ἀπό τήν ψυχή. Γι’ αὐτό και ὑπενθύμιζε στούς ἀκροατές του: «Ψυχή καί Χριστός σᾶς χρειάζονται»17. Καί αὐτό ἐπαληθεύθηκε στα Ἰόνια Νησιά, πού δέν ἒμειναν κάτω ἀπό τους Ὀθωμανούς, παρά μόνο περιστασιακά ἡ Κεφαλληνία18, ἀλλά γνώρισαν τόν φοβερότερο, ὃσο και ἂν κάποιοι ἀδυνατοῦν νά τό κατανοήσουν, ζυγό τῶν Λατινοφράγκων: Νορμανδῶν, Ἀνδεγαυῶν, Τόκκων, Ἑνετῶν, Γάλλων, Ἂγγλων19. ὉἋγιος στίς σχετικές προφητεῖες του προ- ϋποθέτει τήν δοκιμασμένη ἢδη ἐμπειρία του, πού ἒζησε, ὃπως ἐλέχθη, στήν ἂμεση συνάντησή του με τήν Εὐρώπη στά Ἑπτάνησα. Γνώριζε, ἀσφαλῶς, τόν ἀποδιδόμενο στον Δούκα Λουκᾶ Νοταρᾶ λόγο20, ἀλλά ἡ προσωπική του ἐμπειρία ἀπό τήν διπλή δουλεία τοῦ Γένους θά τόν ἒπεισε γιά τόν ρεαλισμό αὐτῆς τῆς ὁμολογίας. Στίς προφητεῖες του ὁ Ἃγιος ἀναφέρεται σε εὐρωπαίους εἰσβολεῖς και κατακτητές. Προφήτευσε τό 1777 στήν Κεφαλληνία, ὃτι «θἄρθουν οἱ κόκκινοι σκοῦφοι (=οἱ Γάλλοι) και ὓστερα οἱ Ἂγγλοι ἐπί 54 χρόνια, και κατόπιν θά γίνῃ ρωμαίικο»21. Θα προΐδει ὃμως καί τήν ἰταλική καί γερμανική κατοχή22 καί τά δεινά τους. Ὃταν βλέπει προορατικά ἐπιδρομές καί συμφορές στό Γένος, κυρίως την Εὐρώπη και τις δυνάμεις της ἒχει πρό ὀφθαλμῶν, προετοιμάζοντάς το για τήν ἀντιμετώπισή τους. Τό Ἒθνος μας ὃμως στή στρεβλή του πορεία ἀδιαφόρησε γιά τίς προειδοποιήσεις τοῦ Πατροκοσμᾶ καί οἱ Ἡγέτες μας, πολιτικοί καί ἐκκλησιαστικοί, θά διακηρύττουν, λόγῳ καί ἒργῳ, ὃτι «ἀνήκομεν εἰς τήν Δύσιν», με ὃ,τι ὁ λόγος αὐτός σημαίνει, στίς ἐνέργειές τους δέ, θά ἀκολουθεῖται πολιτική ὑποτέλειας καί ἐξάρτησης, κυρίως μέσω τῶν εἰσαγομένων δυτικογενῶν ἰδεολογικῶν καί πολιτικοκοινωνικῶν συστημάτων, ἢ θα ἀναγνωρίζεται στους Διαχριστιανικούς διαλόγους ἡ ἐκκλησιαστικότητα τοῦ Δυτικοῦ Χριστιανισμοῦ, καί ἡ παραδοχή τοῦ Πάπα ὡς γνησίου ἐπισκόπου καί τοῦ Παπισμοῦ ὡς Ἐκκλησίας. Πρέπει ὃμως νά λεχθεῖ ὃτι ὁ Ἃγιος, μέ τή Χάρη καί τή γνώση του, μπόρεσε νά διαγνώσει τήν πολιτική καί τῆς ὁμόδοξης Ρωσίας ἀπέναντι στό Γένος, πού δέν διέφερε, ἀπό πλευρᾶς διπλωματικῶν στόχων και χειρισμοῦ τῶν ἑλληνικῶν πραγμάτων, με βάση τά ρωσικά συμφέροντα, ἀπό ἐκείνη τῆς Εὐρώπης. Εἶναι δε γνωστό, ὃτι στό ἐπίπεδο τῆς πολιτειακῆς δομῆς καί ἐξουσίας καί ἡ Ρωσία τόσο ἡ τσαρική, ὃσο και ἡ μαρξιστική-κομμουνιστική, ἀνῆκε στην εὐρωπαϊκή Δύση. Ἒχει ἐπισημανθεῖ στην ἒρευνα ἡ ἀναθεώρηση κάποιων ἰδεῶν τοῦ Πατροκοσμᾶ γιά τήν ἀπελευθέρωση τοῦ Γένους. Κατά τον ἀείμνηστο Ἀπόστολο Βακαλόπουλο, «ἡ ἀτυχής ἒκβαση τῆς περιπέτειας τοῦ 1770 μέ τά τρομερά της ἀποτελέσματα καί τέλος ἡ λήξη τοῦ ρωσοτουρκικοῦ πολέμου στά 1774 χωρίς τήν δημιουργία -ἒστω καί μικροσκοπικοῦ- ἑλληνικοῦ κράτους εἶχαν ἀναστατώσει τήν ψυχή τοῦ Κοσμᾶ, ὃπως καί ὃλων τῶν Ἑλλήνων [...]. Ἀπογοητευμένος ἀπό τίς ἐλπίδες πού εἶχε στηρίξει στή ρωσική βοήθεια ἀναζητεῖ νέους προσανατολισμούς, νέο ἐθνικό πρόγραμμα. Κατανοεῖ ὃτι την σωτηρία τοῦ ἒθνους πρέπει νά την ἐξαρτήση ὂχι πιά ἀπό τήν ξένη βοήθεια, ἀλλά ἀπό τόν φωτισμό τοῦ Γένους. Αὐτή εἶναι πιά ἡ κεντρική ἰδέα, ἡ ὁποία διαμορφώνει ἀνάλογα στο μέλλον τη μορφή και τό περιεχόμενο τοῦ κηρύγματός του μετά τό 1774»23. Ἒμμεση ἀναφορά στή Δύση και τήν καταλυτική ἐπιρροή της στην Ὀρθόδοξη Ἀνατολή μπορεῖ νά θεωρηθοῦν κάποιες ἀπό τίς προφητεῖες του, πού ἀναφέρονται σε θέματα ἐπιστημονικά24. Στά ἐξελιγμένα ὃπλα, τά διαστημόπλοια, τούς δορυφόρους, πού κυρίως προϋποθέτουν ἐρευνητικές ἐξελίξεις, ἀποδίδει δαιμονικό χαρακτήρα, ἀφοῦ ἡ χρήση τους ἀποβλέπει σέ πολεμικούς καί κυριαρχικούς στόχους. Ὁ Πατροκοσμᾶς προέβλεψε την ἐφιαλτική πραγματικότητα, στήν ὁποία ζοῦμε. Τό ἲδιο ἰσχύει για τήν πρόβλεψη τῶν Ἠλεκτρονικῶν Ὑπολογιστῶν25 («θά κυβερνοῦν τά ἂλαλα καί τά μπάλαλα», ἒχει πεῖ)26. Πρόκειται γιά ἂλλου εἲδους εἰσβολή μέ καταστροφικές συνέπειες, ἐφ’ ὃσον ἡ ζωή μας ἐξαρτᾶται ἀπό τις ἀνακαλύψεις αὐτές, ἀπό τήν κατάργηση τῶν ἐργατικῶν χεριῶν μέχρι στήν πλήρη ἐξάρτηση καί τήν χειραγώγηση τῆς ζωῆς27, ἀτομικῆς και ἐθνικῆς, ὃπως ὑλοποιεῖται στήν περίπτωση τῶν δανείων28, ἐθνικῶν και ἀτομικῶν, μέ συνέπεια τήν ἐγκατάλειψη τῶν παραδοσιακῶν καλλιεργειῶν, πού συμβάλλουν στην σημερινή οἰκονομική καχεξία, με την ἀλλαγή τοῦ τρόπου ζωῆς τῶν ἀγροτικῶν πληθυσμῶν.

γ) Ὁ ὁραματισμός τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ γιά τό Ἒθνος καί ἡ Εὐρώπη

Τό κοινωνικοπολιτικό ὃραμα τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ βρίσκεται στους ἀντίποδες τῆς Εὐρώπης καί τοῦ δικοῦ της ἀντίστοιχου μοντέλου, ὡς καί τῶν σχεδιασμῶν της γιά τήν Νοτιοανατολική Εὐρώπη. Ὁ Πατροκοσμᾶς ἀνήκει στούς πνευματικούς μας Πατέρες, πού ἀγωνίζονταν γιά τήν ἀνάσταση καί ἀποκατάσταση τοῦ Ρωμαίικου με ὃλα τά συστατικά του (Πίστη, Γλώσσα,Παιδεία, Κοινωνία). Ὁ μεγαλοϊδεατισμός του, δηλαδή, δέν ἦταν στενός ἐθνικός ἀλλά οἰκουμενικός, ὃπως τῶν ἂλλων Κολλυβάδων, ἀλλά και τοῦ Ρήγα. Αὐτό σήμαινε ὁ συχνά ἐπαναλαμβανόμενος λόγος του, «αὐτό μιά μέρα θά γίνει ρωμαίικο»29. Τήν διαφοροποίησή του δείχνει καί ἡ δομή τῆς προσδοκώμενης ἀπό αὐτόν κοινωνίας. Το ἀναγεννητικό ὃραμα30 τοῦ Ἁγίου μας ἀπέβλεπε στήν ἐν Χριστῷ καί ἐν Ὀρθοδοξίᾳ ἀποκατάσταση τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας. Ὡς αὐθεντικά πατερικός ἐνεφορεῖτο ἀπό τό κοινοβιακό κοινοτικό ἰδεῶδες τῆς ὀρθόδοξης παράδοσης. Γι’ αὐτό ἢθελε τήν ἐνορία, τή βασική ἐκκλησιαστικοκοινωνική μονάδα τῆς Ρωμηοσύνης, ὡς ἀδελφότητα, γνωρίζοντας, ὃτι στήν Ἐνορία-Κοινότητα σώθηκε τό ὑπόδουλο Γένος. Διαμετρικά ὃμως διαφοροποιεῖται ἀπό τήν εὐρωπαϊκή πραγματικότητα καί ἡ κατ’ αὐτόν βασική προϋπόθεση τῆς ἀνάστασης τοῦ Γένους, ἡ παιδεία. Κυρίως κατά τήν β΄περίοδο τῆς ἱεραποστολικῆς του δράσης προβάλλει την σημασία τῆς παιδείας στήν πορεία πρός τήν ἐλευθερία. Ἡ παιδεία ὃμως, πού αὐτός προέτεινε, δέν εἶχε τίποτε τό κοινό μέ τήν πρόταση τῶν εὐρωπαϊζόντων διαφωτιστῶν. Ἡ προτεινό- μενη ἀπό αὐτόν παιδεία εἶναι «φωτιστική» καίὂχι«φωταδιστική»31. Το χριστοκεντρικό κοινοτικό-κοινωνικό μοντέλο, πού αὐτός προέβαλλε, δέν μπορεῖ ποτέ νά ὁδηγήσει στόν καπιταλιστικό ἢ μαρξιστικό-κομμουνιστικό πρότυπο τῆς Εὐρώπης. Ἒπρεπε να παραγκωνιστοῦν ὁ Πατροκοσμᾶς και ὁ Καποδίστριας, γιά νά μπορέσουν να παρεισφρήσουν τά παράγωγα αὐτά τῆς εὐρωπαϊκῆς ἀποδομητικῆς διαλεκτικῆς στή νεοελληνική πραγματικότητα. Προεῖδε γι’ αὐτό τήν παρέκκλιση τῆς παιδείας τοῦ Ἒθνους ἀπό τήν πατερική θεμελίωσή της: «Τό κακό θα σᾶς ἒρθῃ ἀπό τούς διαβασμένους»32, ἒλεγε, ἐννοώντας τούς φορεῖς τῆς δαιμονικότητας τῆς ἀπολυτοποιημένης «ἐπίγειας σοφίας» (πρβλ. Ἰακ. 3,15). Ὁ «διαφωτισμός» τοῦ Ἁγίου εἶναι χριστοκεντρικός φωτισμός, ρωμαίικος.Ἡ εἰσβολή δέ τοῦ Διαφωτισμοῦ τῆς Εὐρώπης προκάλεσε τους Κολλυβάδες Πατέρες, μαζί καί τόν ἃγιο Κοσμᾶ, ὣστενά προβάλουντήν πατερικότητα, προτείνοντας συνάμα ὡς πρότυπα ὂχι εὐρωπαίους «σοφούς», ὃπως τό ἲνδαλμα τοῦ Κοραῆ ὁ Βολταῖρος, ἀλλά τους Ἁγίους και τους Νεομάρτυρες33. Παιδαγωγικό πρότυπο τοῦἚθνους, ἂν ἐπικρατοῦσε το ὃραμα τοῦ Πατροκοσμᾶ, δέν θά ἦταν ὁ homo oeconomicus, capitalisticus ἢ marxisticus, ἀλλ’ ὁ ἐν Χριστῷ ἂνθρωπος. Διέβλεπε ὃμως την σκολιά πορεία τοῦ ὑπό κατασκευή ἑλλαδικοῦ προτεκτοράτου καί γι’ αὐτό ἒλεγε: «Θά βγοῦν πράγματα ἀπό τά σχολεῖα, πού ὁ νοῦς σας δέν φαντάζεται»34.

* * *

Ὁ χαρακτηρισμός τοῦ Κ. Κώνστα για τον Πατροκοσμᾶ:

«ὁ μεγαλύτερος μετά την ἃλωση Ἓλληνας», εἶναι ἀπόλυτα ὀρθός. Δεν ἒγινε ὃμως ὁ ἃγιος ὁ πνευματικός πατέρας τοῦ νεώτερου Ἑλληνισμοῦ, διότι παραθεωρήθηκε, ὀρθότερα ἀπορρίφθηκε ἀπό την ἐθνική μας πνευματική καί πολιτική Ἡγεσία. Προτιμήθηκε στο ρόλο αὐτό κατά τήνΓ΄ἘθνοσυνέλευσητῆςΤροιζήνας (1827) ὁ Ἀδαμάντιος Κοραῆς. Ὁ Πατροκοσμᾶς προέβαλε, καί, μέχρι θανάτου, ὑποστήριξε τά στοιχεῖα ἐκεῖνα τῆς παράδοσής μας, πού προσδιορίζουν τόν ὀρθόδοξο Ἓλληνα, τόν Ρωμηό, διαφυλάσσοντας τήν ταυτότητα καί ἰδιοπροσωπία του. Στό κοσμοσύστημα τοῦ Πατροκοσμᾶ δέν βρίσκει θέση ἡ νεώτερη Εὐρώπη. Ὁ λόγος τοῦ ἁγίου Κοσμᾶ μπορεῖ νά λειτουργήσει στόν σημερινό Ἑλληνισμό ὡς νουθεσία γιά μιά δυναμική ἐπανεύρεση τῆς παράδοσής μας. Ἀλλά καί την σημερινή Εὐρώπη θα μποροῦσε να κινητοποιήσει πρός τήν ἐνεργοποίηση τῆς δικῆς της «ἀνάμνησης» πρός τον προσχισματικό, ρωμαίικο και ὂχι φραγκοτευτονικό ἑαυτότης, ἐνσαρκούμενο στούς Ἁγίους τῆς πρό τοῦ σχίσματος Ἑνωμένης Εὐρώπης35. Ὁ Πατροκοσμᾶς θα μποροῦσε να σημάνει πολλά γιά τήν Εὐρώπη, διότι ἀνήκει στα πατερικά μας πρότυπα (Φώτιος, Παλαμᾶς, Μᾶρκος Εὐγενικός), πού χαρακτηρίζονται μέν ἀντιδυτικοί, ἀλλά στην οὐσία εἶναι εὐεργέτες τῆς Εὐρώπης, καί μάλιστα Μεγάλοι36.




Σημειώσεις:

1) Βλ. Χρήστου Γιανναρᾶ, Ὀρθοδοξία καί Δύση στήν νεώτερη Ἑλλάδα, Ἀθήνα


1992. Κων/νου Παπαπέτρου, Ἡ «Ἀνατολή», ἡ«Δύσις» καίτόμέλλοντῆςὈρθοδοξίας, περιοδ. Ἀκτῖνες, ἀριθμ. 310(1970) 128 -130. π. Γ.Δ. Μεταλληνοῦ, 1992: Ἀπειλή ἢ Ἐλπίδα; Ἀθήνα 19922.. 2) Οἱ Ἑνετοί κατασκόπευαν τον Ἃγιο και ἐπιχείρησαν την δολοφονία του ἀπό δικά τους ὂργανα. Βλ. Ἀπ. Βακαλοπούλου, Ἱστορία τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ..., τόμ. Δ΄, Θεσσαλονίκη1973, σ. 363 ἑπ., 431 ἑπ. Εὐθυμίας Μοναχῆς (Ἰουλίας Γκελτῆ), Οἱ Προφητεῖες τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ μέσα στην ἱστορία, Ἀθῆναι 2004, σ. 102 ἑπ. 3) Βλ. Εὐθυμίας Μοναχῆς, ὃπ. π. 4) Βλ. π. Ἰω. Σ. Ρωμανίδου, Ρωμηοσύνη-Ρωμανία-Ρούμελη, Θεσσαλονίκη 20023, Κ. Παπαδερός, Μετακένωσις, Ἑλλάδα-Ὀρθοδοξία-Διαφωτισμός κατά τόν Κοραῆ καί τόν Οἰκονόμο, Ἀθήνα 2010, Βασ. Στ. Καραγιῶργος, Ὁ Ἀδαμάντιος Κοραῆς καί ἡ Εὐρώπη, Ἀθήνα 1984. 5) Ἰωάννου Β. Μενούνου, Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ Διδαχές, Ἀθήνα χ.χρ., σ. 142-143. 6) Στόἲδιο. 7) Κατά την εὒστοχη διατύπωση τοῦ Καθηγητοῦ Χρ. Γιανναρᾶ, Ὁ Παπισμός εἶναι «ἓνας διαφορετικός Χριστιανισμός». Ὀρθοδοξία και Δύση, σ.44. 8) Ἰωάννου Β. Μενούνου, ὃπ. π., σ. 119 ἑπ.κ.ἂ. 9) Στόἲδιο, σ. 116/117. «Ἓλληνες», ἐδῶ σημαίνει: εἰδωλολάτρες. 10) Ἰωάννου Β. Μενούνου, ὃπ. π., σ. 270. 11) Στό ἲδιο. 12) Στόἲδιο. 13) «Εὐρωλιγουρηδικές», θα ἒλεγα με τον φίλο συνάδελφο ΚώσταΖουράρη. 14) Ὁ ἀθεϊστικός «ἀδιαφορισμός», ἀσυγκινησία στά τῆς Πίστεως. 15) Ἐπισκόπου Αὐγουστίνου Ν. Καντιώτου, Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, Ἀθῆναι 19775, σ. 348. Ὀρθά ἡ Μοναχή Εὐθυμία (ὃπ. π., σ. 246) ταυτίζει το «καταρᾶσθε» με το «ἀναθεματίζετε» (πρβλ.Γαλ. 1,8). 16) Ἲσως μέ αὐτό σχετίζεται ἡ συνέχεια τῆς προφητείας: «...διότι αὐτός θά εἶναι ἡ αἰτία». 17) Ἰω. Μενούνου, ὃπ. π., σ. 240. 18) 1479-1481, 1485-1500. Γεωργίου Ν. Μοσχοπούλου, Ἱστορία τῆς Κεφαλονιᾶς, τόμ. Α΄, Ἀθήνα1985, σ. 69 ἑπ. 19) Βλ. Εὐθυμίας Μοναχῆς, Οἱ προφητεῖες..., σ. 102 ἑπ. 20) Δούκα, Ἱστορία..., ἒκδ. Βόννης, σ. 264, 15 (Πρόκριση τῆς τουρκικῆς κατάκτησης ἀπό τήν δυτική/παπική). 21) Εὐθυμίας Μοναχῆς, σ. 103 ἑπ. 22) Στόἲδιο, σ. 266 ἑπ., 378 ἑπ. 23) Ἱστορία... Δ΄ , 431, 436 ἑπ. 24) Εὐθυμίας Μοναχῆς, ὃπ. π., σ. 408 ἑπ. 25) Στό ἲδιο, σ. 412 ἑπ. 26) Ἐπισκόπου Αὐγουστίνου Καντιώτου, ὃπ. π., σ.341 ἑπ. 27) Στο ἲδιο, σ. 341, σημ. 109. 28) Εὐθυμίας Μοναχῆς, ὃπ. π., σ. 441 ἑπ. 29) Στόἲδιο, σ. 34 ἑπ. 30) Βλ. Ἀπ. Βακαλοπούλου, Ἱστορία ..., ὃπ. π., (βλ. σημ. 23). 31) Βλ. ὁμότιτλο ἂρθρο τοῦ π. Γ.Δ. Μεταλληνοῦ, στό βιβλίο του: Γράμματα, Σπουδάσματα..., Θεσσαλονίκη 2014, σ. 119 ἐπ. 32) Ἐπισκ. Αὐγουστίνου Καντιώτου, ὃπ. π., σ. 342. 33) Βλ. π. Γ.Δ. Μεταλληνοῦ, Ἡ δυναμική τοῦ Διαφωτισμοῦ στή δράση τῶν Κολλυβάδων, στο βιβλίο του: Σχέσεις καί Ἀντιθέσεις, Ἀθήνα 1998, σ. 13-27. 34) Ἐπισκ. Αὐγουστίνου Καντιώτου, ὃπ. π., σ. 351. 35) Βλ. π. Γ.Δ. Μεταλληνοῦ, Ἡ πρόταση τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν για τήν παιδεία τῆς Εὐρώπης, στό βιβλίο τοῦ ἰδίου, Ὀφειλή ἀγάπης, Θεσσαλονίκη2008, σ. 33 ἑπ. 36) π. Γ.Δ.Μεταλληνοῦ, «Ἀντιδυτικοί» Ἓλληνες Πατέρες εὐεργέτες τῆς Εὐρώπης , στο βιβλίο τοῦ ἰδίου, «Γιά τήν Εὐρώπη μας με ἀγάπη», Ἀθήνα2003, σ. 63-75.




Πηγή : "Ορθόδοξος Τύπος"

_________________

«Σταυρός, ο φύλαξ πάσης της οικουμένης.
Σταυρός, η ωραιότης της Εκκλησίας.
Σταυρός, βασιλέων το κραταίωμα.
Σταυρός, πιστών το στήριγμα.
Σταυρός, αγγέλων η δόξα
και των δαιμόνων
το τραύμα»